راهنمای کامل تغذیه نوزاد و کودک از صفر تا یک سالگی

تغذیه نوزاد در سلامت عمومی و روانی فرزند شما بسیار تاثیرگذار است و طبیعی است یکی از دغدغه‌های اصلی شما باشد. اینکه در سال اول زندگی، نوزاد به چه مواد خوراکی نیاز دارد و چقدر و چگونه باید او را تغذیه کرد، سوالات رایجی است که با توجه به توصیه‌های پزشکان و کارشناسان تغذیه به آن‌ها پاسخ داده‌ایم. اما قبل از هر چیز به خاطر بسپارید که الگوی مشخصی برای تغذیه نوزاد، وجود ندارد و ممکن است نوزاد شما بیشتر یا کمتر غذا مصرف کند. همچنین ممکن است تغذیه‌ای که مادر شما یا مادر همسرتان توصیه می‌کند، با این رژیم متفاوت باشد. در هر صورت جای هیچگونه نگرانی نیست و شما می‌توانید با توجه به قد و وزن کودک خود، با پزشک مشورت کرده تا بهترین رژیم غذایی را برای تغذیه او انتخاب کنید.

تغذیه نوزاد از تولد تا چهار ماهگی

نوزاد شما از صفر تا چهار ماهگی باید فقط با شیر مادر یا شیر خشک تغذیه شود. دادن آب قند توسط متخصصان توصیه نمی‌شود و چشاندن غذاهای دیگر به ویژه غذاهای جامد به نوزاد ممنوع است، زیرا دستگاه گوارش نوزاد بری هضم غذاهای جامد هنوز مناسب نیست. چیزی که باید به خاطر بسپارید، حجم کم شیر مادر و غلظت بالای آن در دو هفته ابتدایی است و نباید به خاطر این کمبود شیر نگران باشید و یا با آب قند داغ نوزاد را تغذیه کنید. در صورتی که نگران هستید، حتما با پزشک مشورت کرده و سرخود به نوزاد غذا ندهید.

نشانه‌های سیر شدن نوزاد

اگر نوزاد به قدر کافی شیر بنوشد، سینه مادر سبکتر شده و احساس سفتی نخواهید داشت، همچنین احساس رضایت و آرامش نوزاد پس از نوشیدن شیر کاملا مشهود است.

به خاطر داشته باشید که نوزاد پس از تولد، ۷ درصد وزن خود را از دست می‌دهد. بعد از دو هفته، وزن نوزاد کم کم باز می‌گردد و به طور متوسط با توجه به جنسیت و ژنتیک هفته‌ای بین ۱۷۰ تا ۲۲۵ وزن می‌گیرد که نشان‌ دهنده تغذیه خوب نوزاد است. اگر نوزاد روزانه حداقل ۶ پوشک عوض کند، یعنی تغذیه مناسبی دارد.

نوزاد یک ماهه سه بار در روز مدفوع دفع کرده و مدفوع او ۵ تا ۷ روز اول روشن یا زرد خردلی است. بعد از یک ماهگی تعداد مدفوع کاهش پیدا کرده و ممکن است بعضی از روزها نوزاد دفع مدفوع نداشته باشد. بعد از شش ماهگی و شروع غذای جامد، مدفوع نوزاد افزایش پیدا کرده و حداقل یک بار در روز عمل دفع انجام می‌شود.

نشانه‌های سوء تغذیه نوزاد

اگر نوزاد بعد از روز پنجم تولد کمتر از ۶ پوشک در روز کثیف کرده یا مدفوع نوزاد بسیار کم و یا تیره باشد، یعنی نیاز به کمکی در کنار شیر مادر دارد. توجه داشته باشید که ادرار نوزاد نباید تیره بوده و رنگ آن باید شفاف یا زرد کم رنگ باشد. در صورت تیره بودن رنگ ادرار، یعنی آب بدن نوزاد کمک شده و نیازمند تغذیه شیر بیشتر است. همچنین اگر نوزاد، سینه مادر را رها نکرده و با دور شدن از سینه شروع به ناراحتی کند، یعنی خوب تغذیه نشده است.

همچنین اگر پس از شیر دادن سینه مادر سبک نشود و نوزاد پس از یک ساعت شیر خوردن احساس سیری نکند، یا در صورتی که چشم یا دهان نوزاد خشک شود، نوزاد به غذای بیشتری نیاز دارد. در صورتی که نوزاد پس از روز پنجم تولد شروع به وزن گرفتن نکند، باید با پزشک خود مشورت کنید.

تغذیه نوزاد از چهار تا شش ماهگی

تا زمانی که نوزاد خوب وزن بگیرد، امکان دارد پزشک شما تشخیص دهد که خوردن شیر برای او کافی است. ممکن است فقط نوزاد با شیر یا شیر خشک تغذیه کند. اما در صورت تشخیص پزشک می‌توانید غذاهایی مثل حریره بادام را به تغذیه نوزاد اضافه کنید. برای دادن غذای جامد به نوزاد توجه کنید که:

• نوزاد بتواند سرش را بالا نگه دارد و روی صندلی غذاخوری مخصوص نوزاد بنشیند؛
• وزن او دو برابر زمان تولد شود و کمتر از ۶ کیلو نباشد؛
• نوزاد بتواند غذا را در دهانش حرکت دهد؛
• و بتواند دهانش را با قاشق ببند؛

نوزاد در این سن علاوه بر شیر مادر می‌تواند حریره بادام، پوره کدو یا سیب زمینی شیرین، پوره‌های گوشت یا مرغ، پوره میوه مانند سیب و موز، یا غلات صبحانه غنی شده با آهن را در کنار ویتامین‌هایی که دکتر برای او تجویز کرده، استفاده کند.

شروع تغذیه نوزاد ۴ تا ۶ ماهه

برای شروع، غذا را به اندازه یک قاشق چایخوری با ۴ یا ۵ قاشق شیر مادر یا شیر خشک ترکیب کنید و سپس به نوزاد خود بدهید. کم کم می‌توانید این مقدار را به یک قاشق غذاخوری در روز رسانده و دوبار در روز به او غذا بدهید. هر چقدر که پیش می‌روید، مقدار شیر را کمتر کنید تا غذا غلیظ‌تر شود.

به خاطر داشته باشید که اگر نوزاد غذای جامد را رد کرد، اصرار نکنید و پس از چند روز دوباره تلاش کنید. همچنین برای دادن غذاهای جدید به نوزاد، حداقل سه روز صبر کرده و دو نوع غذا را در یک روز به او ندهید تا در صورت بروز حساسیت، از واکنش‌های شدید آلرژیک در نوزاد پیشگیری کنید. برای دادن غذا به نوزاد، ترتیب خاصی وجود ندارد و می‌توانید از غذاهای ساده استفاده کرده و به غذاهای پیچیده‌تر برسید.

از ۴ تا ۷ ماهگی وزن نوزاد ۱۱۵ تا ۱۷۰ گرم به طور متوسط افزایش پیدا می‌کند. این افزایش تغذیه مناسب و کافی نوزاد است.

به خاطر داشته باشید که تغذیه نوزاد با غذاهایی به جز شیر مادر و یا شیر خشک بهتر است از ۶ ماهگی به بعد شروع شود، پس برای تغذیه نوزاد خود عجله نداشته باشید و در صورت تمایل حتما با پزشک کودک خود مشورت کنید.

تغذیه کودک از شش تا هشت ماهگی

برای شروع تغذیه نوزاد بهتر است از غذاهایی که کمترین آلرژی را ایجاد می‌کنند، شروع کنید. غذاهای ساده‌ای مانند فرنی، آرد برنج و پس از آن حریره بادام می‌تواند انتخاب مناسبی برای تغذیه نوزاد شما باشد.

مصرف عسل، سفیده تخم‌مرغ، شکلات، بادام‌زمینی، خربزه، کیوی، آلبالو، گیلاس، انواع توت (توت فرنگی، توت سفید، شاه‌توت، تمشک)، لبنیات گاوی، غذاهای سرخ کردنی، نوشابه‌های صنعتی، آبمیوه‌‌های صنعتی، قهوه، کاکائو، چیپس، پفک، سوسیس، کالباس و همبرگر برای کودکان زیر یک سال کاملا ممنوع بوده و به سیستم گوارش آن‌ها صدمه می‌زند، پس هرگز حتی فکر چشاندن این موارد را به نوزاد خود نکنید.

غذاهای ۶ تا ۸ ماهگی مانند غذاهای ۴ تا ۶ ماهگی است و نشانه آمادگی برای دریافت غذا نیز مثل قبل است. شما در شش تا هشت ماهگی نوزاد می‌توانید با حجم بالاتری به کودک غذا بدهید. همچنین کودک می‌تواند پوره حبوبات و پوره سبزیجات را در کنار میوه نیز میل کند.

اگر نوزاد شما تازه شروع به غذا خوردن کرده است، از یک قاشق جای خوری میوه، سبزیجات و یا غلات صبحانه شروع کرده و در یک دوره چند هفته‌ای، آن را به ۲ تا ۳ قاشق غذاخوری در روز برسانید. شما می‌توانید در این سن روزانه ۴ وعده غذا به نوزاد بدهید. در صورت وجود آهن در غلات صبجانه می‌توانید نوزاد را ۲ یا ۳ بار در روز، به مقدار ۳ تا ۴ قاشق غذاخوری تغذیه کنید. به خاطر داشته باشید که هرگز دو یا سه غذای متفاوت را در طول روز به نوزاد ندهید و برای چشاندن هر غذای جدید به نوزاد حداقل سه روز صبر کنید.

بهترین برنامه تغذیه نوزاد

تغذیه کودک از هشت تا ده ماهگی

اگر هنوز نوزاد شما شروع به خوردن غذاهای جامد نکرده است، می‌توانید با دیدن نشانه‌هایی که در ۶ ماهگی بیان کردیم، تغذیه غذای جامد را برای او شروع کنید. نوزاد در این سن می‌تواند اشیاء را به کمک انگشت شست و سبابه بردارد، بنابراین باید در مورد اشیائی که در دسترس اوست، بسیار سختگیر باشید و اشیاء تیز و قابل بلع را نزدیک او قرار ندهید. او توانایی جابه‌جا کردن اشیاء را از یک دست به دست دیگر دارد و همه چیز را در دهان خود قرار می‌دهد.

برای اطلاعات بیشتر درباره مهارت‌های نوزاد، اینجا کلیک کنید.

در این سن شما می‌توانید در این سن کمی پنیر و ماست نیز به نوزاد بدهید، اما از دادن محصولات تهیه شده از شیر گاو به نوزاد اجتناب کنید. سبزیجات له شده مثل سیب زمینی، هویج پخته شده و کدو تنبل نیز انتخاب‌های خوبی برای این سن هستند. در این سن می‌توانید میوه‌های هلو، گلابی و آووکادو را نیز در کنار سیب و موز به نوزاد خود بچشانید.

تغذیه مجاز نوزاد ۸ تا ۱۰ ماهه

در این سن خوردن تکه‌های کوچک تخم مرغ و سیب زمینی که کاملا پخته شده و پاستا و نان نیز برای کودک مجاز است. به خاطر داشته باشید، خوردن پروتئین‌هایی مانند تکه‌های کوچک گوشت، مرغ، ماهی بدون استخوان و حبوبات، تنها در صورتی که کاملا پخته شده باشد برای کودک مجاز است. غلات صبحانه حاوی آهن یکی از بهترین انتخاب‌ها برای نوزاد در این سن است که می‌تواند در کنار ویتامین‌های تجویز شده برای نوزاد به او داده شود.

در این سن شما می‌توانید نوزاد خود را با اندازه‌های زیر تغذیه کنید:

• ۳/۴ تا ۱ فنجان سبزیجات یا میوه
• ۱/۴تا نصف فنجان غلات صبحانه غنی شده با آهن
• ۱/۴ تا ۱/۳ فنجان لبنیات تهیه نشده از شیر گاو
• ۳ یا ۴ قاشق غذاخوری مواد غذایی پروتئینی

در این سن نیز نباید چند غذای جامد را همزمان به کودک بدهید. بعد از شروع هر غذای جدید، ۳ روز صبر کنید و سپس غذای دیگری به او بدهید. نوزاد در این سن هنوز باید شیر خشک و یا شیر مادر را مصرف کند. در این سن تعداد دندان‌های نوزاد افزایش پیدا کرده و بلع غذا را راحت‌تر انجام می‌دهد. نوزاد در این سن سعی می‌کند که خود با قاشق غذا بخورد. بنابراین بهتر است شانس این کار را به او بدهید تا بهتر غذا بخورد. تغذیه کودک در این سن می‌تواند برای پدر و مادر چالش برانگیز باشد، اما هرگز نباید کودک را با دادن جایزه به غذا خوردن تشویق کنید و همچنین کودک نباید بیش از اندازه غذا بخورد.

تغذیه کودک از ده تا دوازده ماهگی

غذای فرزند شما می‌تواند در این سن مانند غذای خانواده و به مقدار بسیار کم باشد، به شرط اینکه شما از سرخ کردنی و غذاهای آماده استفاده نکنید. شما می‌توانید تکه‌های گوشت و میوه را به کودک بدهید، اما کودک هنوز باید از شیر مادر یا شیر خشک تغذیه کند. سبزیجات پخته شده در کنار میوه‌های له شده یا تکه‌های کوچک میوه نیز انتخاب بسیار مناسبی برای کودک محسوب می‌شود. غذاهای سنگینی مانند برنج با ماهیچه خوب پخته شده، باید در مقدار کم به کودک داده شود. تمامی غذاهایی را که در هشت تا ده ماهگی برای نوزاد مجاز بود نیز می‌تواند انتخابی برای ایجاد تنوع در غذای نوزاد شما باشد.‌

تغذیه مجاز نوزاد ۱۰ تا ۱۲ ماهه

در این سن شما می‌توانید نوزاد خود را با مواد غذایی با اندازه‌های زیر تغذیه کنید:

• ۱/۳ فنجان لبنیات تهیه نشده از شیر گاو
• ۱/۴ فنجان غلات صبحانه
• ۳/۴ فنجان میوه یا سبزیجات
• ۱/۸ تا ۱/۴ فنجان غذای خانواده
• ۳ تا ۵ قاشق خوراکی‌های پروتئینی

باز هم تاکید می‌کنیم که تا یک سالگی دادن مواد غذایی ذکر شده در بالا به نوزاد کاملا ممنوع است. همچنین شما نباید چند غذای همزمان را به نوزاد بدهید. همیشه حداقل سه روز برای دادن غذای جدید به نوزاد صبر کنید تا در صورت بروز حساسیت، غذا را از لیست خوراکی‌های فرزند خود حذف کنید.

به خاطر داشته باشید که شیردهی، تمام انرژی نوزاد تا ۶ ماهگی، نیمی از انرژی مورد نیاز او از ۶ تا ۱۲ ماه و یک سوم انرژی مورد نیاز کودکان ۱۲ تا ۲۴ ماهه را فراهم می‌کند. هر چند ممکن است از شیردهی برای تغذیه نوزاد بسیار احساس خستگی کنید، اما بهتر است تغذیه کودک با شیر را تا دو سالگی ادامه داده تا از کودک خود در تمام سال‌های زندگی محافظت کنید.

شما برای تغذیه نوزاد و کودک خود چه برنامه‌ای دارید؟ آیا از این برنامه غذایی استفاده می‌کنید؟