علائم و راه ‌های درمان نفخ و باد شکم و دل درد نوزاد

نفخ نوزادان یکی از دلایل شایع ناراحتی و بی‌قراری کودکان است. هنگامی که نوزادان گریه می‌کنند، برخی از اوقات تشخیص علت دقیق بی‌قراری آن‌ها ممکن نیست. نفخ شکم نوزاد باعث بدخلقی کودک می‌شود. چرا که تلاش می‌کند گاز معده را دفع کرده و در حالت آرامش قرار بگیرد. در ادامه به بررسی راه های درمان نفخ شکم نوزاد اشاره می‌کنیم.

 نوزادانی که با نفخ شکم دست و پنجه نرم می‌کنند، معمولا بسیار عصبانی و بی‌قرار هستند و پا‌های خود را به سمت سینه بالا آورده و لگد می‌زنند. البنه آن‌ها معمولا مشکل خواب نیز دارند. اگر نوزادتان دچار نفخ شکم شده است، بدین معنی نیست که وی بیمار است. چرا که همه انسان‌های سالم نیز در دستگاه گوارش خود گاز تولید می‌کنند.

برخی از نوزادان برای دفع گاز معده خود نیاز به کمک دارند. اقدامات پیشگیرانه و درمانی برای رفع نفخ شکم نوزاد، باعث دفع گاز و کاهش بی‌قراری در کودکان می‌شود. شما می‌توانید برای دریافت اطلاعات کامل‌تر در مورد نفخ و علل بی‌قراری کودکان خود، ادامه این مطلب از مامابیبی را مطالعه کنید.

علائم و نشانه های نفخ شکم در نوزاد چیست؟

در تشخیص علت نفخ نوزاد، اختلاف نظر‌هایی وجود دارد. برخی معتقدند که نوزادانی که از شیر مادرانی که غذا‌های گازدار مانند انواع غلات و برخی سبزیجات را مصرف نموده‌اند، تغذیه می‌کنند، دچار نفخ شکم می‌شوند، اما این تنها دلیل نفخ شکم نوزادان نیست. برخی دیگر بر این عقیده‌اند، غذا‌های اسیدی و لبنیات اضافی در رژیم غذایی کودکان باعث نفخ شکم نوزاد می‌شود.

البته اگر نوزاد از شیر خشک تغذیه کند، نیز ممکن است که دچار نفخ شکم شود. چرا که بسیاری از نوزادان نسبت به شیر خشک واکنش نشان می‌دهند. عدم تحمل غذایی شیر خشک نیز اغلب به صورت گاز و نفخ شکم بروز پیدا می‌کند. البته اگر علت نفخ شکم نوزاد، عدم تحمل غذایی باشد، اغلب با اسهال و دل درد نیز همراه است.

یکی از شایع‌ ترین دلایل نفخ شکم نوزادان و یا بهتر بگوییم علت زیاد گوزیدن نوزاد، بلعیدن هوای بیش از حد در حین غذا خوردن است. فرقی نمی‌کند که نوزاد شیر مادر یا شیر خشک بخورد، در هر صورت ممکن است حین مکیدن شیر، هوای زیادی را وارد معده خود کند که همین باعث نفخ شکم نوزاد، تولید گاز و دل درد او می‌شود.

غذا‌های نفخ آور برای نوزاد کدامند؟

چند مورد از غذا های نفخ آور باعث بروز نفخ شکم و کولیک نوزاد می‌شوند، شامل موارد زیر هستند:

• محصولات لبنی

شیر گاو یکی از نفاخ‌ ترین غذا‌هایی است که باعث نفخ شکم نوزاد می‌شود. پروتئین‌های حساسیت زای خاصی در شیر گاو وجود دارند که از طریق محصولات لبنی وارد شیر مادر شده و علائم نفخ شکم و کولیک را ایجاد می‌کنند.

• غذا‌های حاوی کافئین

یکی دیگر از مواد خوراکی نفاخ، محصولات حاوی کافئین است. قهوه، نوشابه، شکلات، چای و… حاوی کافئین هستند.

اگر مادر میزان زیادی از کافئین را مصرف کند، ممکن است که با شیر دادن به کودک باعث بروز علائم کولیک و نفخ شکم نوزاد شود.

• غلات و آجیل‌ ها

از دیگر غذا‌هایی که نفخ زیادی ایجاد می‌کنند، غلات و دانه‌ها هستند که البته نفاخ‌ترین آن‌ها انواع لوبیا، بادام زمینی و سویا است.

• غذا‌های ادویه دار

شایع‌ ترین دلیل نفخ نوزاد مصرف غذا‌های ادویه دار توسط مادر نوزاد است. شیر مادر بعد از خوردن غذا‌های ادویه دار و یا سیر مزه و طعم خاصی می‌گیرد. در صورتیکه مادر به بچه شیر بدهد، نوزاد دچار کولیک و نفخ شکم می‌شود.

درمان نفخ شکم نوزاد زیر یک ماه

با انجام چند راهکار ساده می‌توانید تا حد زیادی نفخ نوزادان زیر یک ماه را درمان کنید که شامل موارد زیر هستند:

• لب‌های نوزادان را کاملا روی هاله سینه بچسبانید

شاید ساده‌ترین راه برای درمان نفخ شکم نوزادان، این باشد که میزان هوایی را که در حین شیر خوردن، می‌بلعند به حداقل برسانیم. در نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، باید لب‌های نوزاد را به طور کامل دور هاله سینه مادر بچسبانید تا از ورود هوا به دهان و معده نوزاد جلوگیری کنیم. البته اگر نوزاد از شیر خشک تغذیه می‌کند، مطمئن شوید که سر شیشه به طور کامل در دهان نوزاد قرار گرفته باشد. در صورتیکه فقط نوک بطری را در دهان نوزاد بگذارید، هوای زیادی به معده کودک وارد می‌شود.

• بطری شیر را کج کنید

شیر خوردن از شیشه شیر، هوای زیادی وارد معده نوزاد می‌کند. به همین دلیل باید، بطری را تا حدود ۳۰ یا ۴۰ درجه کج کنید، به شکلی که هنگام شیر خوردن، شیر به سمت پایین شیشه باشد. البته راه دیگری برای کنترل هوای داخل بطری، استفاده از کیسه‌های جمع شونده است که هوا را به طور کامل از بین برده و از نفخ شکم جلوگیری می‌کند.

• آروغ نوزاد را بگیرید

آروغ نوزادان را هم در حین شیر دادن و هم بعد از آن بگیرید. اگرچه ممکن است که این برای کودکان ناخوشایند باشد، خصوصاً اگر خیلی گرسنه باشند. با آروغ گرفتن از نوزاد، هوای بلعیده شده در میانه راه را بیرون می‌آورید و جلوی انتقال آن به دستگاه گوارش را می‌گیرید. بدین ترتیب نوزاد دیگر به نفخ شکم و کولیک مبتلا نمی‌شود. البته اگر کودک حین آروغ گرفتن زیاد گریه کند، ممکن است هوای بیشتری ببلعد. در این صورت بهتر است که آروغ گرفتن نوزاد را به زمان دیگری موکول کنید چرا که حجم هوای وارد شده به دستگاه گوارش نوزاد افزایش پیدا می‌کند.

• رژیم غذایی خود را تغییر دهید

اگر به کودک خود شیر می‌دهید و احساس می‌کنید که با خوردن غذا‌های خاصی، نوزاد دچار دل درد و نفخ می‌شود، بهتر‌ است که خوردن غذا‌های نفاخ و گاز آور را کاهش دهید. یادتان باشد که غذا‌های نفاخی مانند محصولات لبنی و سبزیجات چلیپایی مانند بروکلی و… را نخورید.

اگر چه مطالعات قابل اعتمادی در این مورد وجود ندارد، اما هنوز هم توصیه می‌شود که مادران به منظور رفع نفخ نوزاد باید برخی از مواد غذایی را حذف کنند، اما حذف بیش از حد غذا از رژیم غذایی ممکن است باعث سو تغذیه شده و خطرات خاصی برای سلامتی به بار آورد. اگر می‌خواهید غذا‌های خاصی را از رژیم غذایی خود حذف کنید، حتماً با پزشک مشورت کنید.

برای نفخ نوزاد چی خوبه؟

به منظور رفع نفخ شکم نوزاد، علاوه بر مصرف قطره ضد نفخ که توسط پزشک تجویز می‌شود، می‌توانید راهکار‌ های خاصی انجام دهید که شامل موارد زیر هستند:

بلافاصله پس از شیر دادن، کودک خود را در حالت‌ ایستاده نگه دارید. این کار باعث می‌شود که آروغ نوزادان راحت‌تر گرفته شود. اگر کودک شما بی‌قراری می‌کند و نفخ دارد، بهتر است که نوزاد را به پشت بخوابانید و پا‌های او را با حرکت دوچرخه حرکت دهید. در این شرایط به کودک خود زمان دهید که گاز معده خود را دفع کند و سپس دوباره حرکت دوچرخه‌ای را انجام دهید. خواباندن کودکان به شکم باعث می‌شود که گاز معده زودتر دفع شود.

همچنین می‌توانید این تکنیک‌ها را برای آرامش نوزادن و دفع گاز انجام دهید:

• نوزادان را به شکم روی دست خود بخوابانید

شاید این حرکت برایتان آشنا باشد که نوزادان از روی شکم به ساعد پدر یا مادر تکیه داده شده‌اند و البته دستانشان روی پوشک نوزاد قرار گرفته است. این حالت بهترین تکنیک برای آرام کردن کودک و البته دفع گاز است. بسیاری از نوزادان این فشار اضافی روی شکم خود را دوست دارند. چرا که درد شکمشان تسکین پیدا می‌کند.

• از قطره‌ های ضد نفخ استفاده کنید

اگر چه برخی از قطره‌های ضد نفخ، دل‌ درد نوزادان را به طور کامل برطرف نمی‌کنند، اما مصرف این قطره ها‌ی ضد نفخ، آخرین راه حل برای رفع دل درد و نفخ شکم نوزاد است.

بهترین قطره برای نفخ شکم نوزاد چیست؟

در حال حاضر قطره‌های ضد نفخ زیادی برای نفخ نوزاد زیر یک ماه، نفخ نوزاد یک ماهه و بزرگتر وجود دارد، اما انتخاب بهترین داروی نفخ نوزاد، صرفاً به عهده پزشک است. البته اگر قبلا از این قطره‌ها برای درمان نفخ نوزاد خود استفاده کرده‌اید و تجربه خاصی در این زمینه دارید، می‌توانید مجدد از همان قطره ضد نفخ استفاده کنید. این قطره‌ های ضد نفخ، قاتل یبوست و نفخ معده در نوزادان هستند.

خاکشیر برای نوزاد

اختلاف نظرات زیادی برای خوراندن خاکشیر به نوزاد جهت رفع نفخ شکم وجود دارد. تمامی متخصصین کودکان توصیه می‌کنند که تا پایان شش ماهگی هیچ ماده خوراکی به جز شیر مادر یا شیر خشک به کودک ندهید و بعد از پایان شش ماه به صورت کم کم شروع به خوراندن آب و مواد غذایی به کودک کنید. به همین دلیل خوراندن خاکشیر در شش ماهه اول به نوزادان توصیه نمی‌شود. البته کسانی که با طب سنتی کار می‌کنند، بر این باورند که خوراندن خاکشیر کوبیده به نوزاد باعث رفع دل درد و دل پیچه می‌شود. به طور کلی از آنجایی که سیستم بلع نوزاد نیز هنوز کامل نیست و ممکن است با خوراندن خاکشیر دچار خفگی شود، بهتر است که از خاکشیر استفاده نشود.

درمان نفخ نوزادان در طب سنتی

در طب سنتی آمده است که هنگام نفخ نوزادان می‌توانید از عرقیجاتی نظیر عرق زیره، آویشن، زنیان، بابونه، شیرین بیان، گشنیز، بادرنجبویه، انیسون، کرفس و … استفاده کنید. بعد از هر بار شیردهی باید دو یا سه قاشق چایخوری از عرقیات ذکر شده را به کودک بخورانید. البته مادرانی که به نوزاد شیر می‌دهند نیز، خود می‌توانند از این عرقیات استفاده کنند و سپس به کودک شیر بدهند.

«نکته: ‌گر کودک با خوردن عرقیات ذکر شده دچار گرمی شد، کمی عرق کاسنی به نوزاد بدهید.»

راه ‌های خانگی درمان نفخ شکم نوزاد

راه‌ های خانگی درمان نفخ نوزادان شامل موارد زیر هستند:

• ماساژ شکمی
• تغییر وضعیت مادر هنگام شیر دادن
• تغییر موقعیت نوزاد هنگام شیر خوردن
• تعویض شیشه شیر نوزاد
• گرفتن آروغ نوزاد
• شیر دادن به کودک قبل از گرسنگی
• حمام کردن نوزاد

ماساژ شکم نوزاد با روغن‌ های گیاهی

اگر می‌خواهید که تنها در عرض چند دقیقه بی‌قراری و گریه نوزاد در اثر نفخ شکم را کنترل کنید، می توانید شکم نوزاد را ماساژ دهید. بدین منظور کافیست که دستان خود را به روغن زیتون، بادام شیرین و یا روغن بدن نوزاد مامابیبی آغشته کرده و شکم نوزاد را ماساژ دهید. ماساژ نوزاد، بالا به پایین، از جمله ماساژ‌هایی است که گاز معده کودک را رفع می‌کند و یا باعث خروج آن از معده کودک می‌شود.

غذا‌های بدون نفخ برای مادران شیرده

اگرچه لیست غذاهای بدون نفخ برای مادران لیست بلند بالایی است، اما مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر هستند:

• غذا‌های دارای شلغم
• پروتئین‌های بدون چربی
• غذا‌های دارای ماش
• ماست پروبیوتیک
• کرفس
• شیر بادام
• غذا‌های دارای گوجه فرنگی
• کنگر فرنگی
• چای زنجبیل
• غذا‌های دارای زردچوبه
• آناناس
• جو دو سر
• سیب
• غذا‌های دارای گشنیز
• کدو
• آب فراوان
• غذا‌های دارای شوید
• زیره سیاه
• دمنوش آویشن کوهی
• غذا‌های دارای فلفل قرمز